Miały one miejsce w Aleppo oraz w starożytnym mieście Cyrrhus (Hagiopolis, dziś An Nabi Huri) leżącym na północy Syrii, w pobliżu granicy tureckiej, gdzie zginęli święci bracia. Uroczystości trwały od wtorku 27 września 2005 roku przez 5 dni, a zakończyła je 1 października wspólna pielgrzymka wiernych do ruin Cyrrhus.

Należy przypomnieć, że takie wspólne spotkanie świata chrześcijańskiego, wiernych Syrii i Bliskiego Wschodu, wspólną modlitwę i pielgrzymowanie organizowano już z ogromnym powodzeniem: jedno w roku 1991 w pustelni św. Szymona Słupnika na północy Syrii i drugie w 1998 roku w ruinach starożytnego Sergiopolis (dziś Rasafa), alabastrowym mieście poświęconym męczennikom Sergiuszowi i Bachusowi.

Kosma i Damian

urodzili się w rodzinie syriańskiej około połowy III wieku w niewielkim miasteczku-osadzie (Igi) w pobliżu Marsin nad Morzem Śródziemnym (dziś Turcja). Miasto Marsin leży zaledwie 25 km od Tarsu, w którym urodził się Apostoł Narodów św. Paweł. Bracia bliźniacy wychowali się w tradycyjnej rodzinie mocnej wiarą w Chrystusa, powszechnie znanej i szanowanej. O ich ojcu wiemy jedynie, że zmarł młodo. Matka o imieniu Tiodota (Tiodora) oprócz braci bliźniaków wychowała jeszcze trzech synów – Antimosa, Lijonisjosa i Oribiosa. Wychowała swe dzieci prawdziwie po chrześcijańsku. Bracia Kosma i Damian studiowali medycynę w mieście Cyrrhus i obaj zostali lekarzami.

W praktyce lekarskiej odznaczali się wielkim oddaniem, służyli chorym, zaniedbanym, pokrzywdzonym przez los. Szczególną dobroć okazywali ubogim, gdyż leczyli ich za darmo. Wynagrodzenie od zamożnych pacjentów potrafili rozdzielić między biednych. Nazywano ich potocznie „medykami nienawidzącymi srebra”. Zdobyli wielką sławę w medycynie, ale pracowali również nad rozszerzaniem wiary w Chrystusa i miłości chrześcijańskiej w Syrii, która była wtedy jedną z największych i najbogatszych prowincji Rzymu. W czasie panowania cesarza Dioklecjana (240–305) i cesarza Maksymiliana (250–310), gdy wybuchło prześladowanie chrześcijan, dwaj święci medycy zostali aresztowani przez namiestnika miasta Cyrrhus pod pretekstem odmowy płacenia podatków. Kiedy wymyślnymi torturami nie zdołano ich zmusić do wyparcia się wiary w Chrystusa, skazano ich na śmierć przez ścięcie mieczem. Publiczna egzekucja odbyła się w Cyrrhus w porze jesiennej 26 września 303 (305) roku. Ciała ich pogrze-bano początkowo poza murami miasta. Stare kroniki chrześcijańskie wymieniają liczne cuda, jakie wydarzyły się po śmierci dwóch medyków. Wielu wiernych dostąpiło łaski uzdrowienia dzięki modlitwie za wstawiennictwem Kosmy i Damiana, a prawie wszystkie kościoły obrządków chrześcijańskich obchodzą pamiątkę św. św. Kosmy i Damiana, rocznicę ich męczeńskiej śmierci 26 września.

Kościoły

Najstarszy kościół pw. Świętych Kosmy i Damiana powstał w Aleppo. Po cudzie, który wydarzył się w tej świątyni w roku 400, nawrócił się na chrześcijaństwo Robola, później święty biskup miasta Raha zmarły w roku 435.

Bp Tiodoritos w V wieku wspomina w swych pismach kościół św. św. Kosmy i Damiana, zbudowany przed rokiem 432. Tam właśnie odbyło się spotkanie bp. Tiodo-ritosa z jego zwolennikami po soborze efeskim w roku 431.

Historycy chrześcijaństwa przypuszczają, że relikwie Kosmy i Damiana przeniesiono do klasztoru w Raha, obok źródła Nabi Ajub, gdzie gromadzili się chorzy, szczególnie dotknięci chorobami skóry. Doznawali oni wielu uzdrowień. Drugi klasztor poświęcony św. Damianowi wzniesiono na wysokiej skale obok miasta Raha.

Papież Symmach (514) wystawił ku czci świętych braci kaplicę w Rzymie. Rozbudował ją papież Feliks IV (526–530). Przeniesiono tam relikwie świętych i niebawem miejsce to stało się jednym z sanktuariów Rzymu. Na bocznej ścianie bazyliki poczesne miejsce zajmuje mozaika Chrystusa, gdzie po Jego obu stronach stoją św. Kosma i św. Damian.

W Rzymie powstały także dwa klasztory poświęcone braciom. Szczególnym nabożeństwem do nich wyróżniał się cesarz Justyn I (517–527), który wystawił ku ich czci dwie świątynie w Konstantynopolu. Cesarz Justynian Wielki (527–565) wyznał, że wstawiennictwu świętych zawdzięczał łaskę wyzdrowienia. Historyk Prokopios wspomina, że Justynian w podzięce za cudowne uzdrowienie wzniósł w Cyrrhus wspaniałą bazylikę.

W starożytnej Apamei (dziś Afamia) w Syrii odnaleziono w ruinach kościoła z V–VI wieku dwa sarkofagi kamienne. Na jednym z nich wykuto w kamieniu inskrypcje greckie z imionami Kosmy i Damiana. Są one obecnie w Muzeum Narodowym w Brukseli.

W historycznej Maaluli (56 km od stolicy), gdzie mieszkańcy mówią jeszcze językiem Chrystusa, znajduje się sanktuarium św. św. Kosmy Damiana – niewielka kaplica, ostatnio odnowiona. W Hauranie na południu Syrii także jest kościół dedykowany świętym braciom.

Jest też ślad polski! Otóż w roku 1935 polscy bracia zakonni, misjonarze w Syrii, wydali książkę w języku francuskim Święci i relikwie Apamei. Do dziś ta praca jest opracowaniem cennym dla badaczy dziejów chrześcijaństwa na tej ziemi.

Tradycja dwóch świętych medyków syryjskich i ich kult przywędrowały na zachód Europy już we wczesnych wiekach chrześcijaństwa dzięki wędrówkom syryjskich karawan handlowych. Dzięki nim przeniesiono relikwie na Zachód. Ród Medyceuszy we Florencji odznaczał się wielkim kultem Kosmy i Damiana i uznał ich za patronów całej rodziny, a dwóch synów nosiło ich imiona.

Miasto Cyrrhus

leżące na północny zachód od Aleppo, 70 km, w okresie rozkwitu chrześcijaństwa na tych ziemiach było siedzibą biskupa. Ze względu na liczne relikwie przechowywane w tym mieście: św. Szymona Gorliwego (Zeloty), św. Markianosa, a następnie Kosmy i Damiana nazwano je miastem świętych – Agiofolis.

Światło wiary w Chrystusa dotarło do miasta już w pierwszych wiekach. Biskup miasta Sirice był przedstawicielem na Soborze Nicejskim w roku 325. Badacze chrześcijaństwa przypuszczają, że wiara Chrystusa zagościła w tym mieście i okolicy dzięki św. Szymonowi Gorliwemu (Zelocie), który tu głosił Dobrą Nowinę i którego szczątki doczesne spoczęły w tym mieście. Biskup miasta Tiodoritos pisał, że obszar jego pracy duszpasterskiej poza miastem obejmował około 40 mil długości i 40 mil szerokości. Znajdowało się w tej okolicy aż 800 parafii. W okresie wczesnego chrześcijaństwa było tu centrum dla pustelników, słupników, organizującego się życia monastycznego, klasztornego.

Cyrrhus wydało armię silnych, wyszkolonych żołnierzy, którzy systematycznie zasilali wojska królów Antiochii. Było siedzibą X brygady rzymskiej (Fretensis). Miasto zostało złupione przez wodza Partów sasanidzkich w roku 540. Odbudował je cesarz Justynian (527–565). W roku 637 Cyrrhus zdobyli bez walk Arabowie i stało się ono jednym z siedmiu głównych miast tego regionu. Wielki historyk syryjski Mikail Suri przypomina imiona biskupów syriańskich, którzy działali w tym mieście od IX do XI wieku. Bracia zakonni z krzyżami na płaszczach nazwali to miasto Coricie. W roku 1150 miasto odbił Nuri ad-Din Zanki. Silne trzęsienie ziemi w roku 1157 obróciło je w ruinę. Miasto nigdy już nie powróciło do życia.

Okrążał je mur z okresu Seleucydów, sukcesywnie odbudowywany. Nad miastem wznosiła się potężna twierdza o czterech wieżach zbudowana nad starym akropolem. W ruinach zwraca uwagę ulica Prosta – via Recta prowadząca z północy na południe. Na zboczu góry dźwigającej akropol, a później twierdze wzniesiono amfiteatr z 24 rzędami kamiennych ław. Na wschód od głównej ulicy widać ruiny bazyliki z podstawami kolumn oddzielającymi nawy oraz pozostałości apsydy. Za murami miasta zwraca uwagę doskonale zachowany okazały grobowiec rzymski z początku III wieku. Ludność zwie go grobowcem Nabi Huri. Obok usadowił się mały meczet. Zabytkowy karawanseraj, plac i źródło wody znajdują się w pobliżu tych dwóch budowli.

Podążając do ruin starożytnego Cyrrhus, spotykamy na drodze dwa doskonale zachowane mosty rzymskie. Pierwszy, w odległości 1,5 km na wschód od miasta, nad rzeką Sabun, ma długość 120 m i składa się z 6 łuków (rozpiętość łuku 5,5 m). Był przeznaczony dla pieszych i dla wozów konnych.

Na wschód, w odległości kilometra, nad rzeką Afrin Rzymianie wznieśli drugi most, o długości 90 m i trzech łukach. Mosty malowniczo wkomponowane w spokojną, prawie bezludną okolicę są świadkami wielkiej historii tej ziemi, cieszą oko i intrygują pielgrzyma.