W dawnej kasztelanii broniącej przejścia pośród gór, na ważnym szlaku handlowym między Wrocławiem a Pragą, była kapliczka, którą w roku 1189 przejęli joannici, a w 1208 dostali augustianie.

W pierwszej połowie XII stulecia w kaplicy została umieszczona mała (43-cm) figura Matki Bożej z Dzieciątkiem, najstarsza z zachowanych na Dolnym Śląsku, wykonana z drewna lipowego, reprezentująca popularny w XI i XII wieku typ Madonny tronującej. Według legendy Maryja objawiła się w Bardzie pobożnemu młodzieńcowi, któremu przekazała swój wizerunek wraz z życzeniem, by na tym miejscu była czczona. Wkrótce sława cudownej figury zaczęła się rozszerzać. Do Barda ściągały coraz liczniejsze pielgrzymki.

Początki działalności cystersów kamienieckich w Bardzie datuje się na 1299 rok, gdy odkupili oni zniszczony gród wraz z kasztelanią, tworząc na tym miejscu (Wartha) samodzielną parafię. Opat Mikołaj w 1315 roku wybudował nowy kamienny kościół. Z powodu znacznej liczebności przybywających wiernych i zatargów narodowościowych opat Jan wybudował w roku 1411 dla pielgrzymów z Czech nowy kościół tuż obok starego (1,5 m odległości), stary zaś oddał Niemcom.

W czasie wojen husyckich oba zostały ograbione i spalone, figurę Madonny wywieziono do Kamieńca. Już w roku 1436 kościół został odbudowany po kolejnych atakach i zniszczeniu kościoła, a król czeski Władysław Jagiellończyk przybył do Warthy i pragnąc zadość uczynić Matce Bożej za doznane krzywdy, kazał odbudować oba kościółki i dał na to środki. Obie świątynie połączono kratą i wybudowano wspólną zakrystię.

Szybko się okazało, że kościoły są za małe na potrzeby ruchu pielgrzymkowego. Po wojnie trzydziestoletniej opat kamieniecki Augustyn Neudeck (1689–1702) postawił nową budowlę (1686–1704) – duży barokowy kościół na miejscu dwóch poprzednich. Po pożarze z 1711 roku kościół odbudowano.

W barokowym wystroju przyciąga uwagę przede wszystkim ołtarz główny z 1715 roku z obrazem Michała Willmanna przedstawiającym nawiedzenie św. Elżbiety przez Maryję. Słynna cudowna figura Matki Bożej jest umieszczona na specjalnym tronie nieco powyżej tabernakulum, wokół którego wznosi się 12 aniołów. Barokowe organy z 1759 roku należą do najciekawszych tego typu instrumentów na Śląsku. Cystersi sprawowali opiekę duchową nad tym miejscem do 1810 roku.

Obok kościoła w dawnym klasztorze, gdzie dziś działają redemptoryści, od 1900 roku mieści się Muzeum Sztuki Sakralnej z ponad tysiącem ciekawych eksponatów. W Bardzie znajduje się również malowniczo wkomponowana w krajobraz kalwaria z kaplicami różańcowymi, a na kolejnym wzgórzu umieszczona pośród drzew i wiodąca na szczyt droga krzyżowa. Z ostatniej kaplicy Zmartwychwstania roztacza się niezapomniany widok na całą kotlinkę i Bardo.