Wspaniała przeszłość Kościoła we Francji stanowiła tym większy kontrast z jego posoborowym kryzysem, którego najbardziej widocznym skutkiem były opustoszałe kościoły i bardzo przerzedzone szeregi duchowieństwa. Ten smutny okres francuscy katolicy mają już częściowo za sobą. Dziś tamtejszy Kościół kojarzy się przede wszystkim z nowymi wspólnotami (Jerozolimskie, Emanuel, Błogosławieństw, Nowa Droga, Emaus, Chleb Życia, Taize i inne), które promieniują daleko poza granice Francji.

Nie tylko Lourdes

Po soborze zrezygnowano z wielu elementów pobożności ludowej, tak wspaniale niegdyś rozwiniętej we Francji. Niektóre jej formy, jak np. kult Najświętszego Serca Jezusowego, tam właśnie powstały i stamtąd rozprzestrzeniły się na cały katolicki świat. To we Francji św. Ludwik Maria Grignon de Montfort napisał słynny „Traktat o prawdziwym nabożeństwie do Najświętszej Maryi Panny". Prawdą jest, że rytmu życia Francuzów nie odmierza już kościelny kalendarz. Rzadko też spotyka się procesje czy barwne odpusty. Prawie wcale nie używa się starych, bogato zdobionych szat liturgicznych, a feretrony i pozłacane kielichy można częściej 1 spotkać w muzeach niż w kościołach. Niektóre jednak przejawy tradycyjnej pobożności fi nie tylko przetrwały, ale nawet się rozwijają. - Należą do nich przede wszystkim pielgrzymki do sanktuariów.

Obok tak znanych miejsc jak Lourdes, Lisieux, La Salette, Ars, Paray-le-Monial czy kaplica Cudownego Medalika w Paryżu, gdzie co roku gromadzą się setki tysięcy, a nawet miliony pątników ze wszystkich kontynentów, Francja pokryta jest gęstą siecią sanktuariów o charakterze lokalnym. Niektóre szczycą się tysiącletnią tradycją, a okres swej świetności przeżywały w średniowieczu, inne powstały zaledwie sto lat temu. Znajdują się one zarówno w wielkich metropoliach, w prowincjonalnych miasteczkach czy wioskach, jak też w przepięknych zakątkach przyrody: w górach, na przybrzeżnych wyspach itp. Łączą tym samym walory religijne i turystyczne, zwłaszcza że zwykle słyną również z architektonicznego piękna świątyń.

Tours

Najstarszym sanktuarium Francji jest grób św. Marcina z Tours (ok. 316-397), zmarłego po ponad 20 latach posługi biskupiej w tym położonym nad Loarą mieście. Charakteryzując postać Świętego, przypomina się zwykle trzy wydarzenia z jego życia: epizod, gdy jako młody oficer podzielił się swym płaszczem z ubogim, założenie pierw-

szych na zachodzie Europy klasztorów i podejmowanie przez niego wypraw ewangelizacyjnych, w czasie których obchodził przede wszystkim wsie ówczesnej Galii. Był pierwszym niemęczennikiem, którego po śmierci zaczęto czcić jako świętego. Grób św. Marcina był w średniowieczu jednym z miejsc gromadzenia się pielgrzymów zdążających do grobu św. Jakuba Apostoła w Santiago de Compostela w Hiszpanii - głównego celu pielgrzymek w tamtych czasach. Wspaniała bazylika w Tours, zbudowana na grobie św. Marcina, została zburzona w czasie rewolucji pod koniec XVIII w. Sam grób odnaleziono po zniszczeniach dopiero w 1860 r., a w 1902 r. ukończono budów nowej świątyni. Stoi ona obok ruin starożyl nej bazyliki, do której w ciągu wieków piel grzymowali królowie, święci i nieprzebran rzesze wiernych. We wrześniu 1996 r. dolą czył do nich papież Jan Paweł II, który prz grobie św. Marcina spotkał się z ludźm „zranionymi przez życie": ciężko chorym (w tym na AIDS), alkoholikami, narkoma nami, kloszardami, osobami upośledzonym umysłowo, homoseksualistami.

Chartres

Od VI w. kult Matki Chrystusa był żyw w Chartres, mieście położonym 100 km n; południowy zachód od Paryża. Przybywają ce tam pielgrzymki nabrały znaczenia, gd) w 876 r. król Karol Łysy ofiarował tamtej szej katedrze „szal Najświętszej Dziewicy" Wystawiony jest on po dziś dzień w jednej z bocznych kaplic świątyni, piątej z kolei na tym miejscu, którą zbudowano na przełomie XII i XIII w. z ofiar wiernych. Bardzo czczona jest w niej również figura Notre- Dame de Chartres. Katedra, która jest jedną z najbardziej okazałych świątyń gotyckich we Francji, słynie też z witraży uważanych za najpiękniejsze na świecie. Wyróżniają się one nie spotykaną nigdzie indziej barwą błękitu. Od 1935 r. Chartres jest celem dorocznych pielgrzymek studentów, które wyruszają z katedry Notre-Dame w Paryżu. Pielgrzymki te cieszą się ostatnio coraz większą popularnością wśród studiującej w stolicy Francji młodzieży z całego świata. Rozpoczynają się w sobotę przed Niedzielą Palmową. Autokary wywożą pątników pod Paryż, skąd w kilkunastu osobnych grupach wyruszają oni w drogę. Dzień kończy się odprawianym w marszu nabożeństwem pokutnym. W Niedzielę Palmową, obchodzoną od kilkunastu lat jako Światowy Dzień Młodzieży, wszystkie grupy spotykają się pod Chartres, skąd z poświęconymi - zwykle przez arcybiskupa Paryża - zielonymi gałązkami w dłoniach młodzi pielgrzymi wchodzą do miasta.

Le Puy

Największym sanktuarium maryjnym Francji w średniowieczu było Le Puy w Masywie Centralnym. Zbudowana na skale katedra z X-XII w. góruje nad miasteczkiem. W dawnych wiekach nadciągały tu tak wielkie rzesze pątników, że niektórzy z nich stracili życie, dusząc się w tłumie tłoczącym się na wąskich uliczkach starego miasta. Pod koniec XIX w. na pobliskiej skale Corneille postawiono olbrzymich rozmiarów statuę Maryi z Dzieciątkiem, odlaną z brązu pochodzącego z armat zdobytych w bitwie pod Solferino (1859 r.). Matka Chrystusa nazywana jest tu Panią Francji (Notre-Dame de France). To właśnie stąd we wrześniu 1W5 r. rozpoczęła się niezwykła pielgrzymka... Matki Bożej. 101 jej figur i 7 ikon wyruszyło w drogę do wszystkich diecezji Francji. Specjalnie skonstruowany pojazd, którym podróżują znaki obecności Maryi, został od razu nazwany „mamamobile", na wzór „papamobile" - samochodu używanego przez Papieża podczas podróży zagranicznych. Autorami tego niezwykłego jak na Francję pomysłu byli dwaj ludzie świeccy: adwokat Edward Fricoteaux i 0livier Bonassies, który przeszedł na katolicyzm z kalwinizmu. Jednak Konferencja Biskupów Francji nie zaaprobowała tej niecodziennej pielgrzymki. Od początku więc była ona uważana jedynie za inicjatywę osób prywatnych. Mimo to skupiło się wokół niej kilkadziesiąt tysięcy wolontariuszy, którzy umożliwili jej przebieg w swych wioskach i miastach, przyjmując wędrującą I figurę lub ikonę i zapewniając religijny charakter spotkania z Maryją. Inicjatorzy przedsięwzięcia mają nadzieję, że „wędrująca Matka Boża" zdoła przed 2000 r. objechać cały świat.

Mont Saint-Michel

Sanktuarium św. Michała Archanioła znajduje się na niewielkiej wyspie w Kanale La Manche, w pobliżu brzegu na granicy Normandii i Bretanii. Jego początki wiążą się z osobą mnicha Auberta z VIII w., któremu ukazał się Archanioł. Przyzywany jest on tam szczególnie przez rybaków w niebezpieczeństwach grożących im ze strony morza. W okresach odpływów można na wyspę przejść suchą nogą po grząskim, wilgotnym piasku. Górująca nad Mont Saint- Michel bazylika i klasztor pochodzą w XI- XIII w. Przez długi czas znajdowało się tam więzienie, dopiero niedawno powrócili do nich benedyktyni, przywracając życie monastyczne. Mont Saint-Michel jest jednym z najczęściej odwiedzanych miejsc we Francji, zarówno ze względu na piękno położenia, jak i na wspaniałość średniowiecznych budowli.

Sainte-Anne-d'Auray

W 1624 r. wieśniakowi Yvesowi Nicolazicowi kilkakrotnie zjawiła się św. Anna, matka Najświętszej Maryi Panny, prosząc go o zbudowanie kaplicy. Miałaby ona zastąpić dawne miejsce kultu Świętej, powstałe w czasie pierwszej ewangelizacji Bretanii w V i VI w., które następnie ok. 700 r. uległo zniszczeniu. Wkrótce Nicolazic znalazł leżącą na ziemi bardzo starą statuę św. Anny, zrobioną z drewna. Po przeprowadzeniu dochodzenia kanonicznego miejscowy biskup zezwolił w 1628 r. na wybudowanie kaplicy. Miejsce to bardzo szybko stało się ulubionym celem pielgrzymek mieszkańców Bretanii. W 1874 r. ukończono budowę bazyliki. Zastąpiła ona kaplicę, która ze względu na ogromną liczbę pielgrzymów stała się zbyt mała. Obecnie do sanktuarium św. Anny przybywa rocznie około miliona pątników. W 1996 r. jednym z nich był Papież Jan Paweł II, który w Sainte-Anne-d'Auray odprawił Mszę Św., a następnie spotkał się z młodymi małżeństwami i ich dziećmi.

Marsylia

Dwa miliony pielgrzymów przybywa co roku do sanktuarium Notre-Dame de la Gardę w Marsylii. Znajduje się ono na szczycie wzgórza Gardę, które dominuje zarówno nad ponadmilionową metropolią, jak i nad wybrzeżem Morza Śródziemnego. Do zbudowanej w 1214 r. kapliczki zaczęli przybywać początkowo rybacy i marynarze, a następnie mieszkańcy Marsylii i podróżni, których statki wypływały z tamtejszego portu. Z powodu napływu wiernych w XV w. kaplica została poszerzona. Pielgrzymki ustały w czasach Rewolucji Francuskiej, po czym wznowiono je w 1807 r. Obecna bazylika i znajdująca się w niej statua Maryi, wykonana z brązu, pochodzą z lat sześćdziesiątych XIX w. Do ludowej pobożności mieszkańców Marsylii, którzy nieustannie przychodzą do „Dobrej Matki", jak nazywają Maryję, dołączyli też misjonarze, którzy przez port marsylski udawali się na misje i z nich tędy wracali.

Również w Marsylii, w krypcie bazyliki św. Wiktora, znajduje się jedno z najstarszych sanktuariów maryjnych we Francji. Już w polowie V w. powstała w tym miejscu basilicula dedykowana wszystkim męczennikom Marsylii, którzy właśnie tam byli pochowani. Maryi oddaje się tam cześć jako Matce Bożej Świadectwa Męczenników (Notre-Dame de la Confession des Martyrs).

Inne, nie mniej znane

Na liście miejsc pielgrzymkowych we Francji ważne miejsce zajmuje sanktuarium Matki Bożej w Rocamadour, zawieszone na skale, dwukrotnie w historii podnoszone z ruin. Pątnicy przybywają do niego od X w. - obecnie jest ich pół miliona rocznie. Coraz większą popularność zdobywa sanktuarium w Pontmain, zbudowane przed 120 laty w odpowiedzi na zjawienie się Maryi, wzywającej do ufnej modlitwy i zapewniającej, że Jej Syn „daje się uprosić". Dla mieszkańców Lyonu szczególne znaczenie posiada bazylika Notre-Dame de Fourviere, w której cześć oddawana Matce Chrystusa związana jest z wieloma wysłuchanymi przez Boga prośbami mieszkańców miasta, począwszy od prośby króla Ludwika XIII z 1630 r. o narodziny syna - następcy tronu. W Vezelay, w jednej z najpiękniejszych bazylik romańskich, cześć odbiera św. Maria Magdalena, przez chrześcijan prawosławnych zwana „równą Apostołom". Do najładniej położonych miejsc pielgrzymkowych zalicza się sanktuarium w Saintes-Maries-de-la-Mer, dedykowane dwóm Mariom z Ewangelii: Marii, matce Jakuba, i Marii zwanej Salome, które, jak głosi legenda, wypędzone z Jerozolimy przybyły do Prowansji. Do Saintes-Maries-de-la-Mer, znajdujących się między brzegiem Morza Śródziemnego a bagnami Camargue w delcie Rodanu, pielgrzymują Cyganie, którzy osiedli w tamtych okolicach w XV w. Regionalny charakter mają sanktuaria maryjne w alpejskiej wiosce Laus - gdzie Maryja przez 20 lat rozmawiała z pasterzem Benedyktem Rencurelem i w Issoudun - gdzie Matka Chrystusa prowadzi wiernych do poznania Serca swego Syna i życia Jego miłością. Z kolei poza granice Francji promieniuje Montligeon w Normandii, gdzie powstała „katedra wśród pól", przy której istnieje ośrodek modlitwy za zmarłych, szczególnie za tych, o których już nikt nie pamięta. Sanktuarium to, w którym na co dzień przeżywa się tajemnicę „świętych obcowania", jest centrum głoszenia chrześcijańskiego orędzia o wiecznym przeznaczeniu człowieka.