sanktuaria w Polsce

Kowalewo Pomorskie
Jan Korcz

Miasteczko położone jest 28 km na północny wschód od Torunia, na trasie do Ostródy i Olsztyna. Ten gród Ziemi Chełmińskiej, wzmiankowany w kronikach już w 1222 r., otrzymał prawa miejskie w roku 1275. Przez długie lata pozostawało Kowalewo we władaniu krzyżaków. Do Polski powróciło w 1466 r. na mocy pokoju zawartego w Toruniu. Było siedzibą sądów grodzkich i miejscem sejmików. Zniszczone w czasie wojen szwedzkich; po powstaniu listopadowym utraciło prawa miejskie. Odzyskało je po prawie stu latach w okresie międzywojennym. Dzisiaj liczy około czterech tysięcy mieszkańców.

Kościół w Kowalewie Pomorskim, pod wezwaniem św. Mikołaja biskupa, zbudowany został na przełomie XIII i XIV w. w stylu gotyckim. Pierwotnie świątynia była bezwieżowa. Obecna zaś wieża, wyrastająca z fasady frontowej, pochodzi z XVII w. W tym też czasie zmieniono przypuszczalnie dawne gotyckie szczyty uszkodzone podczas działań wojennych oraz zamurowano okno wschodnie.

Barokowe ołtarze

Wystrój wnętrza kościoła jest barokowy i pochodzi najprawdopodobniej z kościoła dominikanów w Toruniu, rozebranego w początkach XIX w. po kasacji konwentu. Ołtarz główny, jak czytamy w „Katalogu zabytków sztuki w Polsce" (tom XI, zeszyt 6, s. 31), ma charakter architektoniczny, jest polichromowany i złocony, dwukondygnacyjny, kolumnowy, lekko wklęsły. W dolnej kondygnacji ustawione są po dwie pary kolumn korynckich dźwigających belkowanie z siedzącymi aniołami i rzeźbami miedzy nimi. Figury św. Dominika i św. Antoniego pochodzą z XIX w. Natomiast w polu środkowym, obramowanym medalionami zawierającymi piętnaście tajemnic różańcowych, ustawiona jest rzeźba Matki Bożej z Dzieciątkiem. W drugiej, wyższej kondygnacji, znajduje się obraz św. Mikołaja. Otaczają go kręcone kolumny korynckie. W zwieńczeniu ołtarza klęczą dwaj aniołowie ukazujący tzw. Oko Opatrzności w „glorii". Obramowania niszy z rzeźbą Madonny oraz obrazu patrona kościoła wypełnia złocony ornament o motywach wici akantu. Przypuszcza się, że pierwotnie w ołtarzu znajdował się obraz Matki Bożej Brzemiennej, który w 1685 r. został przeniesiony do Wąbrzeźna. O Jej kulcie pisał ks. Ryszard Kobierowski w pracy magisterskiej na KUL.

Dwa ołtarze boczne, podobnie jak główny, pochodzą z 1700 roku. Reprezentują warsztat toruński. W polu środkowym lewego ołtarza przedstawione jest Przemienienie Pańskie, powyżej - św. Roch. W zwieńczeniu - medalion z wizerunkiem „Ecce Homo" (Oto Człowiek). W ołtarzu prawym znajduje się obraz św. Anny Samotrzeciej. Nad nim - św. Józef z Dzieciątkiem, a w zwieńczeniu - medalion z głową św. Jana Chrzciciela. Na samym szczycie - „gloria" z inicjałami IHS. Obydwa ołtarze są dwukondygnacyjne, z kręconymi kolumnami i bogatymi ornamentami złoconymi. W polichromii dominuje czerwień, granat i ugier. W podobnym charakterze jest utrzymana ośmiokątna ambona.

Gotycka Madonna

Rzeźba Madonny z Dzieciątkiem pochodzi z około 1400 r. Mierzy 70 cm. Jest wykonana z drewna lipowego, polichromowana i złocona. Nie jest znany autor dzieła ani warsztat. Nie wiemy także, kiedy została ustawiona w centralnej części ołtarza głównego. Z pewnością jednak miała duże znaczenie kultowe dla miejscowej parafii oraz dla pielgrzymów z okolic. 13 września 1982 r. decyzją wojewódzkiego konserwatora zabytków w Toruniu rzeźba Matki Bożej z Kowalewa Pomorskiego została wpisana do rejestru zabytków jako dzieło o dużej wartości artystyczno-historycznej i należy do najcenniejszych obiektów tego typu z okresu średniowiecza na terenie województwa toruńskiego.

Nadeszła jednak bolesna noc z 29 na 30 września 1982 r., w kilkanaście dni po wpisaniu rzeźby do rejestru zabytków; trójka młodych ludzi z niedalekiej Chełmży dokonała kradzieży dzieła. Madonnę odarto ze srebrzonych sukien, pozbawiono złoconych koron i berła. Lewa rączka Dzieciątka ze złoconym jabłkiem została oderwana. Zdewastowany zabytek sztuki sakralnej świętokradcy porzucili poza miastem. Wkrótce figura została odnaleziona i zaniesiona na plebanię. To był czas stanu wojennego.

Rekonstrukcji i konserwacji rzeźby podjęła się, w porozumieniu z konserwatorem diecezjalnym ks. prałatem Stanisławem Kardaszem, mgr Hanna Horwatt-Baniewicz, z Pracowni Konserwacji Zabytków w Toruniu. Po wstępnym oczyszczeniu obiekt poddano dezynfekcji. Wykonano uzupełnienia z drewna. Zrekonstruowano brakujące części figury i zagruntowano. Zdjęto stare przemalowania. Elementy kruszące się podklejono. Nałożono nowe pozłocenia (w 80 proc.). Polichromowane części rzeźby zawerniksowano. Prace trwały przez kilka miesięcy w 1995 r. Koszty konserwacji figury zostały w całości pokryte - jak mówi proboszcz i kustosz sanktuarium ks. kanonik Ryszard Kobierowski - przez mieszkańców parafii, którym jeszcze raz składa serdeczne „Bóg zapłać". Po nałożeniu koron zastępczych i odnowieniu miejsca we wnęce ołtarza Matka Boża z Dzieciątkiem, po 13 latach nieobecności, powróciła na swój tron w dniu 30 września 1995 r.

Pielgrzymki do miejsc świętych

Od kilku już lat parafianie z Kowalewa Pomorskiego nawiedzają sanktuaria maryjne i inne miejsca święte. Odwiedzili ze swoim księdzem proboszczem Rzym i inne miasta włoskie, a także sanktuaria Francji: Paryż (Kaplica Cudownego Medalika przy rue du Bac), La Salette i Lourdes; Litwy: Wilno, Troki, Szawle (Góra Krzyży) oraz Kowno. Około dwadzieścia osób dotarło poprzez Francję i Hiszpanię do Portugalii, gdzie modlili się przed figurą Matki Bożej Różańcowej w Fatimie, w osiemdziesiątą rocznicę Jej objawień. Pielgrzymie szlaki zawiodły ich także do Ziemi Świętej (szesnaście osób).

W tym roku grupa parafian uczestniczyła w dziękczynnej pielgrzymce do Rzymu za beatyfikację Matki Marii Karłowskiej założycielki Sióstr Pasterek. W organizacji przyszłorocznej wyprawy, tym razem parafialno- gminnej chce uczestniczyć również burmistrz Kowalewa. Trzeba bowiem podkreślić, iż współpraca księdza proboszcza z władzami miejsko-gminnymi układa się pomyślnie.

Spora grupa osób bierze udział w dorocznej pielgrzymce pieszej na Jasną Górę. Kowalewo, wraz z Jabłonowem i Wąbrzeźnem, stanowi Szóstą grupę pątniczą. Każdego roku 2 sierpnia wieczorem pielgrzymi tej grupy przybywają do Kowalewa, by po wypoczynku w domach gościnnych parafian przebyć trasę do Torunia i włączyć się w „Wielką Pomorską". Po pokonaniu 380 km stają przed Obliczem Pani Jasnogórskiej, Królowej Polski, która „dana jest naszemu Narodowi ku obronie".

Mieszkańcy Kowalewa odprawiają ponadto pielgrzymki do pobliskich sanktuariów maryjnych: Wąbrzeźna - na 15 sierpnia (17 km) oraz do Chełmonia - na 2 lipca (5 km). Uczestniczy w nich najczęściej około sto osób.

Z Radiem Maryja

Kowalewo Pomorskie jest pierwszą parafią w Polsce, z której Radio Maryja przeprowadziło transmisję. Było to 31 maja 1992 r., a więc w pół roku po powstaniu rozgłośni katolickiej w Toruniu. Transmitowało wówczas nabożeństwo majowe i Apel Jasnogórski oraz ceremonię poświęcenia figury Matki Bożej Niepokalanej, ustawionej w ogródku przed plebanią, przy ruchliwej trasie Toruń-Olsztyn. Po przeszło pięciu latach Radio Maryja znowu zawitało do Kowalewa.

Spotkanie Rodziny Radia Maryja rozpoczęło się tradycyjnie już odśpiewaniem modlitwy „Anioł Pański". Wszystkich zgromadzonych w kościele wiernych" oraz tysiące radiosłuchaczy powitał o. Robert Jasiak CSsR. Kilka zdań informujących o historii świątyni i parafii przekazał ks. Wojciech Ostoja-Lniski, miejscowy wikariusz.

Koncelebrowanej Mszy św. przewodniczył ks. prałat Zdzisław Wyrowiński wikariusz generalny diecezji toruńskiej, który też wygłosił okolicznościowe kazanie. Po homilii zaś dokonał poświęcenia statuy Matki Bożej Fatimskiej, przywiezionej z wrześniowej pielgrzymki parafialnej do sanktuariów maryjnych Europy. W pochodzie ofiarnym przedstawiciele różnych stanów i zawodów złożyli swoje dary dla Radia Maryja, a obecni w świątyni dołożyli swój „grosz" podczas kolekty. Komentarz liturgiczny prowadził ks. Maciej Augustyński, proboszcz i kustosz sanktuarium maryjnego w Chełmoniu. Uroczystość uświetnił występ katedralnego Chóru Chłopieco-Męskiego pn. „Pueri Cantores Thorunienses" pod dyrekcją mgr. Romana Gruczy.

Zaraz po Eucharystii do zgromadzonych wiernych przemówił przez radio - drogą telefoniczną - o. dyrektor Tadeusz Rydzyk. Wyraził uznanie i wdzięczność parafii w Kowalewie, na czele z jej proboszczem ks. Ryszardem Kobierowskim, za życzliwość oraz pomoc duchową i materialną dla Radia Maryja.

Następnym punktem modlitewnego spotkania było odmówienie części radosnej Różańca. Kolejne Tajemnice prowadzili przedstawiciele parafii dekanatu golubskiego: Kowalewa, Golubia, Wielkiej Łąki, Chełmonia i Zielenią. Natomiast Apel Jasnogórski poprowadził bp dr Jan Chrapek. Po błogosławieństwie biskupim młodzież z miejscowej grupy modlitewno-ewangelizacyjnej przedstawiła program pt. „W hołdzie Pannie Świętej".

Ze studia na plebanii nadano „Rozmowy niedokończone" na temat znaczenia Radia Maryja w życiu parafii; udział w nich wzięli: ks. kan. dr Jan Kalinowski - dziekan i kustosz sanktuarium w Wąbrzeźnie, wykładowca WSD w Toruniu, ks. prał. Janusz Śniegocki - proboszcz w Dobrzyniu nad Drwęcą, ks. kan. mgr Ryszard Kobierowski - proboszcz w Kowalewie i dziekan golubski oraz p. Michał Leszczyc-Grabianka z Kowalewa - współautor programu dla rolników w Radiu Maryja.

Warto dodać, iż w Kowalewie Pomorskim parafia św. Mikołaja, wraz z Miejsko-Gminnym Ośrodkiem Kultury, od 5. lat organizuje Diecezjalny Festiwal Pieśni i Piosenki Religijnej. W ubiegłym roku urządziło też Dzień Przyjaciół Wyższego Seminarium Duchownego w Toruniu. Brali w nim udział nie tylko klerycy, ale także wykładowcy tej uczelni. Podczas Mszy św. alumni czytali lekcje i śpiewali, profesorowie - głosili kazania. Po południu zaś odbył się festyn parafialny połączony z loterią fantową (sponsorowaną przez parafian i miejscowe zakłady pracy). Wieczorem płonęło ognisko, przy którym śpiewano piosenki harcerskie i patriotyczne. Na zakończenie w Domu Kultury odbyła się zabawa taneczna. Łącząc przyjemne z pożytecznym parafia kowalewska angażuje swoich wiernych, a przede wszystkim młodzież, do odpowiedzialnej troski o wychowanie i wykształcenie przyszłych kapłanów.

Zdjęcia Włodzimierz Świderski

nasze trasy terminy kraje przeczytaj o naszych trasach