Góra ta była bowiem miejscem pogańskiego kultu już w młodszej epoce kamienia (dwa tysiące łat przed Chrystusem), w okresie prasłowiańskiej kultury łużyckiej. A w XIII wieku zyskała charakter chrześcijański, gdyż w 1217 roku zakon norbertanów wzniósł tu świątynię pod wezwaniem Najświętszej Maryi Panny.

Obecnie na Górze Chełmskiej znajduje się sanktuarium Matki Bożej Trzykroć Przedziwnej (Mater tre admirabilis), nazywane inaczej sanktuarium szensztackim.

Religijny charakter tego miejsca wyznaczył XIII wiek, kiedy powstała tu świątynia. W 1278 roku opiekę nad kaplicą przejęły siostry cysterki, a w XIV i XV wieku Góra Chełmska była znana już w całej ówczesnej Europie jako miejsce pielgrzymkowe. Zapis o niej znajduje się na najstarszej mapie dróg chrześcijańskiej Europy, Mapie drogi do Rzymu, obok Loreto, Akwizgranu i innych sławnych sanktuariów. Wówczas obok kaplicy powstał również cmentarz pielgrzymi świadczący do dziś o licznie przybywających tu pątnikach. W czasie reformacji w 1532 roku kaplicę zburzono.

Przez cztery wieki góra czekała na powrót kultu maryjnego. W 1990 roku po usilnych staraniach Kościoła opiekę nad Górą Chełmską podjął Szensztacki Instytut Sióstr Maryi. Obok starych fundamentów wybudowano kaplicę Matki Bożej Trzykroć Przedziwnej.

1 czerwca 1991 roku Ojciec Święty Jan Paweł II, rozpoczynając na ziemi koszalińskiej IV Pielgrzymkę do Ojczyzny, dokonał uroczystego poświęcenia sanktuarium. Maryja jest tutaj czczona jako Trzykroć Przedziwna - Córa Boga Ojca, Matka Syna Bożego i Oblubienica Ducha Świętego.

Od tej pory na górę, tak jak przed wiekami, znów przybywają liczni pielgrzymi, odnajdując nie tylko Boga w Eucharystii, ale także Jego obecność w przyrodzie i ciszy. Renesans przeżywają pielgrzymki piesze, które należą do najdawniejszych tradycji kultu maryjnego na tym miejscu. Sprzyja im przede wszystkim niepowtarzalny urok góry, drzewa pamiętające wydarzenia stare i nowe, zieleń i piękno każdej pory roku. Sanktuarium - zbudowane przy prastarym cmentarzysku - zaprasza do modlitwy i głębszej refleksji. Idąc Szlakiem Kamiennego Różańca, można doświadczyć działania Boga w życiu narodów, pokoleń, w życiu każdego z nas.

Sanktuarium na Górze Chełmskiej jest centrum duchowym Ruchu Szensztackiego w diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej. Ruch ten został założony przez sługę Bożego o. Józefa Kentenicha w 1914 roku w Schönstatt nad Renem, stąd nazwa - Ruch Szensztacki. Duchowość Ruchu jest oparta na wierze w Opatrzność Bożą oraz na przymierzu miłości z Matką Bożą Trzykroć Przedziwną. Nieodłączną cechą Ruchu są sanktuaria - budowane na wzór prasanktuarium w Schönstatt. Obecnie w całym świecie jest ich ponad 160, w Polsce 6. Każde sanktuarium szensztackie ma swój ideał - odczytywany ze znaków czasu i wyrażony w jego nazwie*. W 1994 roku sanktuarium na Górze Chełmskiej - w nawiązaniu do myśli przewodniej IV Pielgrzymki Ojca Świętego do Ojczyzny - otrzymało nazwę Sanktuarium Przymierza (Sanctuarium Foederis).

Koronacja obrazu Matki Bożej Trzykroć Przedziwnej

15 sierpnia 2000 roku na Górze Chełmskiej miała miejsce koronacja obrazu Matki Bożej Trzykroć Przedziwnej, nazywanego również obrazem Królowej Przymierza. Koronacji dokonał abp Zygmunt Kamiński, metropolita szczecińsko-kamieński, wraz z ordynariuszem diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej, bp. Marianem Gołębiowskim. Wizerunek Matki Bożej jest kopią obrazu namalowanego przez włoskiego malarza Luigiego Crosio z XIX wieku - Mater tre admirabilis. Korona nałożona na obraz jest darem całej wspólnoty szensztackiej diecezji, a wszystkie jej elementy są symboliczne, wyrażają drogę duchową i charyzmat Ruchu Szensztackiego. Lilie, jako symbol maryjny, są darem od czterech wspólnot Ruchu w diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej, bursztyn jest darem tej nadmorskiej krainy. Diadem z kolorowych kamieni symbolizuje tęczę przymierza w Starym Testamencie, w nią wpisany jest krzyż, znak Nowego Przymierza. W dolnej części diademu znajdują się cztery kamienie, są to „kamienie milowe”, będące zasadniczym rysem duchowości szensztackiej, którą odczytujemy w życiu o. Józefa Kentenicha. W górnej części - sznur perełek symbolizuje różaniec z głazów wokół sanktuarium na Górze Chełmskiej.

Turyści i pielgrzymi mogą wejść na Górę Chełmską trzema wyznaczonymi szlakami, wspiąć się na wieżę widokową (31,5 m; 140 schodów), skorzystać z „Gościńca”.